Column in Aedes Magazine: Groupthink

Maar liefst 40 procent van de grote woningcorporaties sloot 2009 af met verlies, zo viel onlangs te lezen in het Financieel Dagblad. De best presterende corporatie is De Alliantie, die in 2009 ‘haar ambitie herijkte’. Eind 2009 bestond de RvC van De Alliantie voor de helft uit vrouwen. Toeval? Misschien. Maar zowel het ‘herijken’ als het aandeel vrouwen in de raad duiden op de afwezigheid van groepsdenken en tunnelvisie. Groepsdenken is één van de voornaamste oorzaken van de financiële crisis.
Een optimale Raad van Commissarissen (RvC) is divers samengesteld. Een mix van commissarissen met verschillende (demografische) kenmerken, expertises, achtergronden en ervaringen. Net als in andere sectoren is de groep toezichthouders bij woningcorporaties, nogal homogeen van samenstelling. De gemiddelde toezichthouder bij een corporatie is 59 jaar oud, een man (85%) en hoog opgeleid, zo blijkt uit ons onderzoek onder commissarissen*.
Een homogene groep is eerder geneigd tot (onbewust) groepsdenken en een tunnelvisie. Bij groepsdenken is het zoeken naar unanimiteit belangrijker dan het overwegen van alle beschikbare alternatieven. Beslissingen zijn daardoor vaak gebaseerd op onvolledige gegevens en worden genomen zonder evaluatie van alle alternatieven én risico's. De illusie van onkwetsbaarheid, collectieve rationalisatie, overmatige stereotypering en druk op overeenstemming zijn enkele kenmerken van dergelijk groepsdenken. Dat leidt tot een overdreven gevoel van eigenwaarde en zelfoverschatting en deze tunnelvisie is een bedreiging voor de onafhankelijke, open en kritische blik die een RvC nodig heeft om toezicht te kunnen houden op het bestuur.
Het bespreken van meerdere perspectieven en alternatieven kost tijd en kan leiden tot  vertraging in de besluitvorming of tot een sneller verloop van commissarissen als gevolg van eventuele onenigheid. Maar het negeren ervan is een groter risico.Groepsdenken is een onbewust proces dat óók de selectie van nieuwe leden van de groep beïnvloedt. Nog steeds blijkt dat 58 procent van de commissarissen door middel van hun eigen netwerk (waaronder coöptatie) aan zijn of haar commissariaat is gekomen. Zoek daarom commissarissen buiten het geëigende netwerk, eventueel met behulp van specialisten. Hierdoor kan het aantrekken van teveel dezelfde soort mensen voorkomen worden, waardoor de voordelen van een meer diverse raad beter benut worden.

Deze column is gepubliceerd in Aedes Magazine.Citeren als: M.Lückerath-Rovers (2010), Groupthink, AedesMagazine, augustus 2010